We kennen waarschijnlijk allemaal de verhalen wel. Jongeren die niet open staan om de juiste dingen te ondernemen voor hun welzijn en toekomst. Iets wat de mensen in hun omgeving, zoals ouders en familie veel zorgen baart en wakker houdt.
Of vrienden die niet weten hoe een uitgebluste of spanning veroorzakende relatie te laten herleven of achter zich te laten. Of de depressieve collega die niet uit de put lijkt te komen.
En jij? De ouder, partner, familie, vriend of collega? Als getuige van dit lijden? Jij voelt vaak machteloosheid, soms boosheid of wantrouwen.
En de kracht van onze eigen ontkenning. We geven ze nog een kans. Misschien zien ze het licht en gaan ze nu wel veranderen.
Je hebt goede intenties en tijd en geld ervoor over om te helpen. Ze elke keer opnieuw proberen te redden. Door smeken of dreigen, of dingen voor ze te doen en zo te proberen om de last lichter te maken.
We zijn hoopvol. We zijn doodsbang. Wat als het mis gaat als we niet ingrijpen? Die angst achtervolgt ons. Meestal gaan we proberen te redden, maar dan komt ook de ergernis – de gedachte: als je je leven wilt verspillen, als je eigenwijs wilt zijn, doe het dan maar …
Het is als een onophoudelijke rit in een achtbaan.
Of misschien ben jij degene die in de put zit en heb je moeite om het onder ogen te zien. De eerste en belangrijkste stap is het onderkennen en waarderen van de inspanningen en acties: “Ik weet hoe hard je hebt geprobeerd me te helpen en hoe frustrerend dit voor jou moet zijn.”
Hoe meer mensen een realiteit kunnen delen en onderkennen, hoe meer verbinding en vertrouwen er wordt opgebouwd.
Als we van een afstand kijken. Ze kunnen zich zwak en uitgeput voelen, maar in de interactie met anderen hebben ze toch veel macht. Ze krijgen hun hele omgeving zover om te proberen hen uit hun put te krijgen! Vaak is dat een onmogelijke opgave. Degenen onder ons die proberen te helpen om ze op te liften, worden elke keer door ze verslagen. Hoe meer we voor hen werken; hoe meer zij niet goed werken. En uiteindelijk zitten we net zo vast als zij.
Soms ontstaat deze uitzichtsloze situatie door afhankelijkheid. Op andere momenten door schuld of schaamte. We vragen ons vaak af waarom het zo is. Voelen ze zich niet goed genoeg in vergelijking met anderen?
Onze empathie zoekt een verhaal zodat we kunnen proberen om de situatie te begrijpen. We zoeken en vinden verklaringen om ons eigen gezonde verstand te bewaren.
Als je iemand met dit gedrag vraagt ‘hoe gaat het met je?’ dan krijg je vaak een gunst en een verhaal. De gunst is een verzoek tot het bieden van een tijdelijke oplossing. Het verhaal is vaak een excuus waarom het nog niet is gelukt om te komen tot een duurzame oplossing.
De valkuil is om tegen beter weten in, de gunst te verlenen, omdat je in een ideaal wilt geloven. We geven om elkaar, maar soms staat iemand ver van de realiteit af en laten we ons verleiden door fantasie. Helaas, het biedt geen duurzame oplossing van het probleem. Het is niet gezond.
Laten we dus een betere strategie kiezen! En aandacht geven aan wat je kunt doen dat gezond is.
- Herken en onderken dat de beleving die je hebt binnen deze dynamiek gewoon is.
- Denk eraan om geen verklaring voor het gedrag te bedenken. Als iets samenhangt hoeft het nog geen verklaring te zijn.
- Weet dat het prima is om van deze persoon te houden. Maar houd van ze met je ogen open. Vermijd bijvoorbeeld het geven of lenen van geld en steeds opnieuw vallen voor dezelfde excuses.
- Als je erover wilt praten, probeer dan uit te leggen hoe het voor jou is als zij zich zo gedragen. Maar wees voorbereid op mogelijke ontkenning. Je wilt dat ze inzien hoe schadelijk hun gedrag is. Maar hoe meer je duwt, hoe meer weerstand je krijgt.